Wikipedia:Strona główna

Czy wiesz…

Z nowych i ostatnio rozbudowanych artykułów w Wikipedii:

…której arcyksiężnej Austrii tak bardzo spodobały się pewne koronki (na zdjęciu), że osobiście odwiedziła miejsce ich produkcji?

…dlaczego na Monte Busca płonie ogień?

…który rodzaj roślin nosi łacińską nazwę znaku pisarskiego?

…z którego parku narodowego wydzielony został Los Arrayanes?

…gdzie we Wrocławiu można się wspiąć na 8-metrowego mamuta?

…na czym polegał eksperyment społeczny Place w serwisie Reddit?

Wydarzenia

Inwazja Rosji na Ukrainę

Ignacy Gogolewski

• Élisabeth Borne została powołana na stanowisko premiera Francji (16 maja)
• Hassan Sheikh Mohamud objął urząd prezydenta Somalii (15 maja)
• Zespół reprezentujący Ukrainę, Kalush Orchestra z utworem „Stefania”, wygrał finał 66. Konkursu Piosenki Eurowizji (14 maja)
• Muhammad ibn Zajid Al Nahajjan objął funkcję prezydenta Zjednoczonych Emiratów Arabskich (14 maja)
• Yoon Suk-yeol objął urząd prezydenta Korei Południowej (10 maja)
• w Kościele Ewangelicko-Augsburskim w RP po raz pierwszy ordynowano na księży kobiety (7 maja)
• Pandemia COVID-19: 26 kwietnia liczba potwierdzonych zakażeń na całym świecie przekroczyła 510 milionów, zaś liczba zgonów to ponad 6,2 miliona osób (26 kwietnia)

Zmarli: Vangelis • Josef Abrhám • Jerzy Trela • Ignacy Gogolewski (na zdjęciu) • Teresa Berganza • Chalifa ibn Zajid Al Nahajjan

Rocznice

19 maja: imieniny obchodzą m.in.: Bernarda, Iwona i Piotr; Światowy Dzień Nieswoistych Zapaleń Jelit; żydzi obchodzą Lag ba-Omer
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:

Pierwsza dekoracja Legią

Prus

• 1762 – urodził się filozof Johann Gottlieb Fichte, jeden z trzech (obok Hegla i Schellinga) czołowych przedstawicieli niemieckiego idealizmu
• 1782 – urodził się feldmarszałek Iwan Paskiewicz, kat Warszawy, namiestnik Królestwa Polskiego z nadania cara Mikołaja I
• 1802 – Pierwszy Konsul Republiki Francuskiej Napoleon Bonaparte ustanowił Narodowy Order Legii Honorowej (na ilustracji pierwsza uroczystość wręczenia orderu)
• 1812 – generał Agustín de Iturbide ogłosił się cesarzem Meksyku
• 1912 – zmarł Bolesław Prus (na portrecie), polski pisarz i publicysta okresu pozytywizmu
• 1922 – w ZSRR założono organizację „pionierów”
• 1962 – w Madison Square Garden Marilyn Monroe zaśpiewała „Happy Birthday Mr. President” Johnowi Kennedy'emu, co wywołało niejaki skandal – choćby z uwagi na timbre jej głosu; wieczorową suknię z gazy naszywanej strasem, którą miała wtedy na sobie, sprzedano na aukcji w 1999 r. za 1,27 mln dolarów
  
  18 maja • Kalendarium dzień po dniu • 20 maja

Artykuł na medal

Jer – jedna z dwóch samogłosek występujących w języku prasłowiańskim, które różniły się od wszystkich pozostałych samogłosek krótszym czasem wymawiania. Z tego powodu nazywane bywają samogłoskami zredukowanymi. Ich nazwa i grafemy pochodzą od odpowiednich liter alfabetu języka staro-cerkiewno-słowiańskiego. Wyróżniano jer przedni (ь) i jer tylny (ъ). Pod koniec okresu języka prasłowiańskiego wytworzył się także podział na jery słabe i jery mocne, związany z pozycją tych samogłosek w wyrazie. W ciągu rozwoju poszczególnych języków słowiańskich jery słabe zanikały, a jery mocne wokalizowały się, tj. przechodziły w pełne samogłoski. Zanik oraz wokalizacja jerów odbywały się w momencie rozpadu słowiańskiej wspólnoty językowej i wskazywane są jako koniec epoki prasłowiańskiej. Realizacja tych procesów mogła przebiegać w różny sposób, wywierając duży wpływ na fonologię oraz morfologię języków słowiańskich. Zjawiska te doprowadziły do powstania oboczności typu samogłoska : zero morfologiczne. Poza tym mogły za sobą pociągnąć kolejne przemiany takie jak wzdłużenie zastępcze bądź różnego rodzaju uproszczenia. Czytaj więcej…

Dobry artykuł

Christian Wirth (ur. 24 listopada 1885 w Oberbalzheim, zm. 26 maja 1944 w rejonie Koziny) – niemiecki policjant, nazista, SS-Sturmbannführer, inspektor „ośrodków eutanazji” akcji T4, komendant obozu zagłady w Bełżcu, a następnie inspektor obozów zagłady akcji „Reinhardt”, jeden z głównych wykonawców Zagłady Żydów. Był wieloletnim funkcjonariuszem niemieckiej policji kryminalnej, weteranem I wojny światowej oraz zdeklarowanym zwolennikiem narodowego socjalizmu. Jako inspektor „ośrodków eutanazji” był jednym z głównych wykonawców programu eksterminacji osób chorych psychicznie oraz niepełnosprawnych umysłowo, który realizowano w nazistowskich Niemczech od jesieni 1939 roku. W grudniu 1941 roku został przeniesiony do okupowanej Polski, aby wziąć udział w eksterminacji Żydów. Jako komendant pierwszego obozu zagłady w Generalnym Gubernatorstwie opracował i wdrożył mechanizm uśmiercania ofiar oraz reguły postępowania z żydowskimi więźniami. Ze względu na swą brutalność i nieobliczalny charakter budził strach nawet wśród niemieckich esesmanów i strażników z formacji SS-Wachmannschaften. Czytaj więcej…

Ilustracja na medal

Drzewa Jozuego, czyli jukki krótkolistnej, po pożarze na pustyni